Hoe kan je op een goede manier in je klas differentiëren?

Op het niveau van de klas zijn er al heel wat goede praktijken van differentiatie te vinden. Via kleine ingrepen tonen leerkrachten mooie voorbeelden van differentiatie. Voor differentiatie is het echter belangrijk de vijf elementen te betrekken. Deze vijf elementen zijn een krachtige leeromgeving, het curriculum, assessment of evalueren om te leren, instructie en klasmanagement. Deze komen niet alle vijf even sterk naar voor in de goede voorbeelden van dit project. Wat opvalt is dat differentiatie voornamelijk gericht is op het leerproces van de leerlingen. Werkblaadjes worden op verschillende niveaus aangeboden, leerlingen worden uitgedaagd, het leerproces van leerlingen wordt afgetoetst, extra instructie wordt geboden aan leerlingen die hier behoefte aan hebben en leerlingen worden positief bevestigd. Leerlingen worden in sommige lessen betrokken, hun inbreng wordt gewaardeerd, ze hebben een aandeel in het assessment, geven elkaar instructie en dragen verantwoordelijkheid in het interactieproces. Toch blijkt dat leerlingen niet in elke klas inspraak hebben in de leerinhouden en de opbouw van hun leerproces. Ook focussen leerkrachten op het klimaat. Interactie wordt gestimuleerd, er is aandacht voor de beleving bij assessment en er zijn duidelijke regels en afspraken die aanzetten tot actief leren en samenwerken. In het onderzoek kwam niet helder naar voor of leerkrachten bij het opstellen van het curriculum steeds rekening houden met het welbevinden van hun leerlingen. Er wordt minder gedifferentieerd naar leerlingenprofiel. Differentiatie naar beginsituatie, talenten, motorische of creatieve aspecten, enz. komt weinig aan bod. Ook op vlak van transparantie werden er weinig goede praktijkvoorbeelden gevonden. 

Uit de observaties bleek dat de elementen niet enkel geïsoleerd voorkomen, maar dat didactische werkvormen kunnen inspelen op verschillende elementen. Coöperatieve werkvormen kunnen bijvoorbeeld inspelen op het leerlingenprofiel (leerlingen leren met elkaar omgaan), het leerproces (leerlingen leren van elkaar), het klimaat (een goede sfeer in de klas en onderlinge interactie), de betrokkenheid (leerlingen zijn actief betrokken in het lesgebeuren) en de transparantie (keuzes duidelijk maken aan de leerlingen). Nog vaak worden leerlingen homogeen gegroepeerd waarbij kinderen met hetzelfde cognitieve niveau worden samen geplaatst. Er wordt echter minder ingezet op heterogene groeperingen waarbij leerlingen van verschillende niveaus samenwerken.

School 

Op het niveau van de school geven zowel de leerkrachten als het schoolbeleid sterk aan dat een veilige, open schoolomgeving waarin leerkrachten kunnen samenwerken en waarin een gemeenschappelijke visie op differentiatie bestaat, belangrijk is om aan differentiatie te werken. Het zorgt ervoor dat leerkrachten ideeën en ervaringen kunnen uitwisselen. Wanneer leerkrachten bijvoorbeeld samen lessen kunnen voorbereiden, geeft dit hen ruimte om na te denken over en te experimenten met differentiatie. Werken met vakankers en zorgondersteuners die zich specialiseren in een bepaald thema (bijv. metend rekenen, taalbeschouwing, maar evengoed ideeën voor verdieping) zorgt ervoor dat er ook aandacht is voor de talenten van leerkrachten. 

Op de website differentiatieinonderwijs.be vind je naast heel wat theoretische kadering, ook filmpjes met voorbeelden uit de klas.  

Hieronder vind je een voorbeeld van het domein curriculum dat gecombineerd werd met het element leerproces van de leerling.